John Williams "Stoner" - czyli historia człowieka niepozornego

Wydawnictwo: dtv
Tytuł oryginału: Stoner
Tłumaczenie: Bernhard Robben
Data premiery niemieckiej: wrzesień 2013
Liczba stron: 352
Cena: 19,90 euro   

Historia tej książki to wybryk złośliwego losu, który ironicznie uśmiecha się pod nosem nad udanym psikusem, historia, sama w sobie jest znakomitym materiałem na powieść. No bo któż słyszał o teksańczyku Johnie Williamsie, profesorze wykładającym w Denver, autorze dwóch tomików poezji i paru powieści, zmarłym w 1994 roku? Któż słyszał o powieści "Stoner", wydanej w 1965 roku i natychmiast zapomnianej? "Stoner", książka nieobecna przez dziesięciolecia, odkryta po latach i wznowiona, zawojowała serca czytelników i umysły krytyków.

Jej bohater, William Stoner, urodził się w rodzinie ubogich farmerów pod koniec dziewiętnastego wieku i początkowo nic nie wskazywało na to, że jego życie potoczy się w kierunku, jakiego nikt, ani jego rodzice, nieoczekujący niczego od losu i wiodący monotonną egzystencję wyznaczaną porami roku, ani on sam nie mógł przewidzieć. Co sprawiło, że syn farmera, który rozpoczął rolnicze studia, zupełnie niespodziewanie rozkochał się w książkach? Na pewno nie biedni i niewykształceni rodzice. Na pewno nie wykładowca podstawowego kursu literatury angielskiej. Na pewno nie przyjaciele, bo Stoner, przynajmniej w tamtym okresie swego życia, przyjaciół nie miał. Więc co, olśnienie? Palec boży? Grom z jasnego nieba? Miłość do literaury przyszła mniej więcej tak samo nagle i tak samo gwałtownie odmieniła koleje życia młodzieńca. Bo Stoner przestał studiować nauki agrarne, Stoner podjął studia literatury, potem został na uczelni i zaczął sam wykładać - szary człowiek, stapiający się z tłem, niewyraźny, niepozorny, niezasługujący na szczęście. Jego małżeństwo okazało się porażką. Miłości, która połączyła go z inną kobietą po latach pustki w małżeńskim związku, nie wolno mu było zrealizować. Jego kariera naukowa potknęła się o nieumiejętność płynięcia z nurtem, o wierność własnym ideałom. A wszystko, co przynosiło mu życie, Stoner przyjmował ze stoicyzmem, godząc się na wszystko.

Jakże niespektakularne to losy, jak ubogie w gwałtowne wydarzenia, zwroty, wzloty i upadki, do których tak nawykliśmy w literaturze. A jednak Williams opowiada je w sposób mistrzowski: bezlitośnie, sucho, niemal beznamiętnie, ale z psychologicznym mistrzowstwem. W tej nieuchronności i bezbarwności opowiadanego życia udaje mu się jednak zawrzeć coś niesłychanie wielkiego, coś poruszającego i ponadczasowego. To delikatna, prawie filigranowa historia odnajdywania sensu, szukania szczęścia i godzenia się z losem, historia o spełnieniu w małych sprawach. O cenie, jaką płacimy za pochodzenie. A także o przemijaniu, o blaknięciu, o bezsilności. O zwykłych sprawach. I pewnie nie poruszyłaby mnie tak bardzo, gdyby nie on, Stoner. Bity przez los, uginający się pod ciosami, ale do końca niezłomny. Zwykły człowiek. Bohater.

Są takie książki, niespektakularne, ciche, ale dotykające. Zapewne nie każdy odnajdzie tu siebie. Może nie każdy dostrzeże piękno tej historii. Ja chłonęłam ją całym swym jestestwem. Ostatnie tchnienie starego człowieka stało się niemal moim, kiedy zapomniałam oddychać. Tak, Krimifantamania ryczała jak bóbr, sunąc wzrokiem po rozmazujących się ostatnich wersach. A nie było tu ani krztyny taniego sentymentalizmu. Ani trochę.

Chylę czoło przed maestrią pióra nieznanego, a odkrytego na nowo pisarza.

Pierwsze zdanie: "William Stoner w 1910 roku, w wieku dziewiętnastu lat, zaczął studia na Uniwesytecie w Missouri." 
Gdzie i kiedy: małe miasteczko w stanie Missouri, Stany Zjednoczone, koniec dziewiętnastego wieku do lat pięćdziesiątych dwudziestego
W dwóch słowach: niepozorna, ale mistrzowska
Dla kogo: dla miłośników klasycznej literatury amerykańskiej i odkrywców nieoczywistych skarbów

Ciepło / zimno: 97°