Chris Beckett "Ciemny Eden" - to gdzie ten raj?...

Wydawnictwo: MAG
Seria: Uczta Wyobraźni
Tytuł oryginału: Dark Eden
Tłumaczenie: Wojciech M. Próchniewicz
Data premiery: 15.01.2014
Liczba stron: 334
Cena: 39 zł

Wyobraźcie sobie świat bez Słońca. Świat ciemny, ale nie mroczny, obcy, ale jedyny, jaki macie. Świat pełen form życia, które idealnie dostosowało się do ciemności. I ludzi na tym świecie, potomstwo dwójki dwójki gwiezdnych rozbitków z Ziemi. Po stu sześćdziesięciu latach Rodzina rozrosła się - liczy ponad pięćset członków, ale nadal czeka. Czeka na przybycie kogoś z Ziemi. I to czekanie sprowadza się właściwie wyłącznie do nagiej egzystencji, do przeżycia, do trwania w stanie osobliwego zawieszenia, zamrożenia rozwoju, który zatrzymał się na etapie zbieractwa i łowiectwa. Ta hermetyczna społeczność, będąca kazirodczą mieszanką genów pierwszych rodziców Henry'ego i Angeli, kisi się w niewielkiej dolince, zaspokajającej podstawowe potrzeby, ale niewiele ponadto. Dolina pośród lodowatych, spowitych wiecznym śniegiem gór jest trudno dostępna, ale nie odseparowana od reszty świata. A mimo to przez sto sześćdziesiąt dwa lata nikt nie wpadł na pomysł, by oddalić się od miejsca, gdzie leży Krąg, miejsca, skąd ostatni raz wystartował Lon Downik, by sprowadzić pomoc z Ziemi. Nikt nie zechciał wyściubić nosa za Ciemno i poszukać czegoś więcej. Aż do chwili, gdy jeden z członków grupy Czerwoniuchów, John, nie zacznie zadawać pytań o granice ich rozwoju i nie zburzy ładu i pokoju, panujących w Edenie.

Ta historia jest zdumiewająco prosta, jak prosta jest historia ludzkości w pigułce. Ta miniaturowa społeczność o prymitywnych strukturach i szczątkowej kulturze, zredukowana do walki o przetrwanie i prokreacji (czyli do "robienia" wełniaków i ślizganka, przejmując książkową nomenklaturę) pokazuje jednak narodziny pionierskiego ducha, tego eksplorerskiego pierwiastka, będącego motorem wszelkiego rozwoju - i wraz z nimi wszelkie konsekwencje, jakie ze sobą niesie: destrukcję, konflikt, zbrodnię. Podczas gdy znakomita większość wspólnoty preferuje zachowawczość i bierność, jeden John w świadomy sposób poddaje w wątpliwość, poszukuje i zmienia, jest jedynym, "który umie zadziałać, żeby coś się stało", jest prekursorem, nosicielem genu odkrywcy.

Można się tu zachwycić wykreowanym przez autora światem - choć są powieści, które pokazują obce uniwersa bardziej szczegółowo i z większym rozmachem. Ale jest tu wielka intensywność, której brakuje w innych wizjach. Intensywność, biorąca się z bezpośredniego przekazu z ust zmieniajacych się narratorów. Przekaz ten jest żywy, plastyczny, sugestywny, choć ograniczony granicami poznania postaci i granicami ich języka - prostego, czasem prostackiego, czasem zdumiewająco nowatorskiego, niekiedy porażająco skutecznego w swej pozbawionej kulturowej nadbudowy i zredukowanej formie. I autor, i tłumacz stają tu na wysokości zadania, a po kilkunastu stronach przestają irytować osobliwe powtórzenia dla zintensyfikowania przekazu, nieustanne "ślizganka" i wtrącenia typu "na fiuta Henry'ego". To jest dobry dobry trik. Za to niewiele dowiadujemy się o samym Edenie, poza niewykłymi formami fauny i flory i sposobami, w jaki można je spożyć lub spożytkować w inny sposób - bo i mieszkańcy Edenu tej szczegółowej wiedzy nie posiadają.

W tej prostocie leży niezwykłe piękno tej opowieści. Beckett przy pomocy niezwykłych środków zdołał dotrzeć do kwintesencji człowieczeństwa, ukrytej w prymitywnej populacji, wegetującej gdzieś na peryferiach kosmosu, w ciemnym, nieludzkim świecie. Mało komu udaje się w tak precyzyjny sposób pokazać ludzki pęd do poznania, ten niezwykły niepokój, trawiący pionierskie jednostki, imperatyw, leżący u podstaw każdego wynalazku. Ale to również historia o utracie. O utracie nadziei i raju, i o tym, że nie każda utrata oznacza koniec. Czasem jest początkiem czegoś nowego. Znamienne jest to, że mamy tu do czynienia ze swoistą inwersją: to Ziemia jest tutaj rajem dla Edeńczyków, owym nieosiągalnym, może nawet mitycznym miejscem, o którym się śni, do którego się tęskni, ale którego nikt nigdy nie widział.

I jeszcze o okładce: jest znakomita! Prosta, mroczna i tajemnicza, zupełnie jak Eden. I to bez obligatoryjnej foci niezwykłej urody dziewoi.

I już pomijając wszelkie inne walory, na fiuta Henry'ego i cycki Geli, książka jest piekielnie wciągająca, przystępna i czyta się znakomicie, co nie jest regułą w przypadku tytułów z Uczty Wyobraźni.


Pierwsze zdanie: "Łup, łup, łup."
Gdzie i kiedy: Eden, w przyszłości 
W dwóch słowach: Eden i Ziemia
Dla kogo: dla tych, którzy wierzą, że fantastyka jest literaturą dla "pryszczatych uczniów z ostatniej ławki" (by zrewidowali poglądy), dla pionierów i osadników

Ciepło / zimno: 95°