Ads 468x60px

środa, 25 kwietnia 2012

Adam Zalewski "Małe miasteczko" - myślisz, że znasz sąsiada?...


Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Data premiery: 13.04.12
Ilość stron: 424
Cena: 34  PLN

Pierwsze zdanie: "Louis Brewster z lubością wyciągnął nogi i oparł stopy na drewnianym taborecie stojącym kilkanaście cali od elektrycznego grzejnika".

Przesadą byłoby nazwanie Adama Zalewskiego mistrzem budowania nastroju, polskim Kingiem czy wręcz Ketchumem. Z tymi porównaniami to w ogóle jest tak, że częściej krzywdzą one porównywanego, niż dodają mu splendoru. Bo przecież King jest Kingiem, a Zalewski pozostanie Zalewskim, nawet jeśli obaj z lubością przedstawiają w swych książkach zaspaną, amerykańską prowincję, gdzie zło również przysypia, po to, by czasem się obudzić...

Z nieufnością podchodzę do polskich adeptów pióra, którzy osadzają akcję swych powieści w nieznanych im rejonach. Pisałam już o tym przy okazji recenzowania "Miasteczka Nonstead" Mortki, ta sama refleksja nasuwa mi się i teraz. Solą dobrej powieści są wszak realia, drobiazgi dodające autentyczności, stanowiące o tym, że czytelnik w magiczny sposób przeniesiony zostaje w inny świat, inną epokę, inną rzeczywistość. Zalewski, zafascynowany Ameryką, chętnie zakorzenia fabułę swych powieści w Stanach Zjednoczonych. Czy mu się ta amerykańskość udaje? Przyznam, że u Mortki te realia były wyraźniejsze, bardziej dosłowne i widoczne, i to nie tylko kwestia rzucania co parę zdań nazwą amerykańskiego supermarketu albo marką ciasteczek, których w Europie nie uświadczysz. U Zalewskiego małe amerykańskie miasteczko jest bardziej anonimowe, bardziej no name. Co nie znaczy, że autor nie potrafi zbudować atmosfery. Robi to doskonale.

Jego miejscowość o nazwie Abraham jest opisana w plastyczny, malarski sposób, tak realistyczny, że zdaje się wyrastać tuż przy nas, wyraźna w każdym detalu. Małe miasteczko, jego mieszkańcy, żyjący swym życiem, pogodzeni z nim, czasem samotni, niemal zawsze szczęśliwi - sielankowy, wyidealizowany życia z dala od wielkomiejskiego zgiełku, wyścigu szczurów, stresu i gonitwy za karierą i pieniądzem, swoisty wzorzec tego, za czym tęskni mieszczuch. Gdzie indziej lazurowy ocean nieba łączy się ze szmaragdowym oceanem traw? Gdzie znajdziesz jeziora i strumienie tak pełne ryb jak w Sand Hills? Rodea, popularne stanowe jarmarki, muzyka country i polowania na dzikie ptactwo. (...) Nebraska. Gdzie indziej spróbujesz lepszej wołowiny z grilla? Gdzie znajdziesz słodszą kukurydzę? Miasteczka, w których postęp techniki nie potrafił odebrać klimatu dawnych dobrych czasów - rozległe i nadal urocze. Ulice tonące w zieleni, małe, otoczone drzewami domki z huśtawkami na drewnianych werandach i podwórka, na których bawią się piegowate dzieciaki o krzywych zębach. (...) Dookoła twardzi, lecz serdeczni ludzie, wychowani w szacunku dla tradycji (...). Aż się chce pakować walizki i wyjeżdzać na amerykańską prowincję, prawda?

Autor maluje ten słodki obraz powoli, lecz wytrwale, żmudnie powołując na stronice powieści galerię postaci, typowych dla tego małomiasteczkowego światka. Jest zatem owdowiała bibliotekarka, odkrywająco na nowo uciechy cielesnego obcowania z mężczyzną, jest poczciwy listonosz - przyjaciel całego świata, jest stary dziwak, pisujący "dyrdymały" i posiadający najlepszy księgozbiór w okolicy, jest szeryf, banita z wielkomiejskiego Baltimore, w gruncie rzeczy uczciwy i serdeczny chłop, jest chłopak-odludek z patologicznej rodziny, rozpaczliwie tęskniący za przyjaźnią... można tak kontynuować w nieskończoność. Kalejdoskopowo poznajemy te postacie, zatrzymując się na dłużej na paru z nich, śledząc ich poczynania i zgłębiając psychologiczny rys, dawkowany stopniowo i od niechcenia, jakby autor, zarażony małomiasteczkowym niespiesznym rytmem, miał nieskończenie wiele czasu na przedstawienie swoich bohaterów. I tak pomalutku, krok po kroku, toczy się ta historia, bo trudno nazwać akcją gawędziarskie tkanie tej opowieści. Tylko gdzieniegdzie autor rzuca gdzieś jakąś uwagę, pozwalającą domyślać się, że za tą przesłodzoną fasadą drzemie coś gorszego, a codzienne kłopoty i znoje mieszkańców Abraham przerwane zostaną dramatycznymi wydarzeniami. 

I faktycznie następuje eskalacja - zgodnie z konwencją powieści grozy paralelnie z erupcją sił natury, żywiołu, tornada, które regularnie nawiedza idylliczne okolice. W miasteczku zaczynają ginąć dzieci - najpierw nastolatka, potem czterolatek, na koniec dwunastoletnie bliźnięta. Kto jest zbrodniarzem?... Podejrzany może być każdy i oczywiście na pierwszy ogień idzie ten, który nie przystaje do tej małomiasteczkowej społeczności. Wychodzą tu na jaw mechanizmy ostracyzmu, procesy, rządzące w niewielkich, zamkniętych grupach i doprowadzające niekiedy do linczów. Ten wątek akurat bardzo mi się spodobał i szkoda, że autor nie rozbudował go bardziej. 

Można tu też znaleźć echa europejskiej dyskusji nad granicami samosądu i moralnego usprawiedliwiania poczynań organów ścigania, stojących w oczywistej sprzeczności z oficjalną wykładnią prawa, a jednak wszechobecych, w Ameryce w dużo większym stopniu niż "cywilizowanej" Europie. I tak do końca nie wiem, jakie stanowisko w tej sprawie zajmuje autor, a jego wątek "specjalisty od trudnych przesłuchań" czy jest on cichym przyklaśnięciem dla wrodzonego poczucia sprawiedliwości prostego ludu i egzekwowania go bez oglądania się na oficjalne struktury czy zawoalowanym potępieniem owych praktyk...

Nie jest to klasyczny kryminał, toteż, mimo że zagladamy przez ramię szeryfowi i śledzimy jego poczynania, niewiele tu z typowego policyjnego śledztwa. Autor skupia się na psychologicznej warstwie, zagląda w umysły mieszkańcom i to jest niezły zabieg, choć sama narracja miejscami wydała mi się zbyt dosłowna, zbyt bezpośrednia i oczywista. Jedno lub dwa niedopowiedzenia więcej dodałoby tej powieści swoistego smaczku i pozostawiło nieco więcej pola na domysły.

Zakończenie specjalnie nie zaskakuje, choć autor przygotował na sam koniec małą niespodziankę.

Mimo tych wszystkich niedociągnieć książkę czyta się dość gładko, a mnie samej dostarczyła ona kilku chwil niekłamanej przyjemności, kiedy kontemplowałam ten wysoce atmosferyczny obraz amerykańskiej prowincji, a pod koniec z kołataniem serca śledziłam przyspieszającą akcję. Dla fanów stopniowo budowanego napięcia niewątpliwa to gratka, także i miłośnicy misternie tkanych psychologicznych zawiłości ludzkiej duszy nie pożałują lektury.

Moja ocena: czwóra z minusem. (4-/5).

Baza recenzji syndykatu Zbrodni w Bibliotece


30 komentarzy:

  1. nie wiem dlaczego, ale coś ta historia do mnie niezbyt przemawia; nie czuję tego wewnętrznego impulsu, że MUSZĘ przeczytać tę książkę
    hmmm... raczej więc nie będę rozglądać się za tą pozycją
    pozdrawiam!

    OdpowiedzUsuń
  2. To ten Zalewski od Grizzly (czy jak to sie pisze)?

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tak, właśnie ten! Czytałaś może?
      "Grizzly" jest w paczce z Polski, która dotrze do mnie na początku maja. Ile tam będzie smakowitości...

      Usuń
    2. Czytałam przed załozeniem bloga. Na prawdę dobre, o zemście i prawdziwej naturze człowieka:). Polecam.

      Usuń
  3. Z Zalewskim mam kłopot, ogólnie ludziom się podoba i są na tak. "Grizzly" mnie nie zachwyciło (opisałam u siebie)i teraz jestem ostrożna. Zresztą, jednym się podoba, drugim nie i to jest w porządku, podejrzliwa się robię, kiedy nie ma głosów krytycznych, wtedy coś jest na rzeczy:).

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Przeczytałam Twoją recenzję Grizzly'ego i widzę, że moje obiekcje odnośnie "miasteczka" trochę dotyczą i tej powieści - chodzi o wymierzanie sprawiedliwości na własną rękę... Wychodzi na to, że Zalewski jednak jest fanem pewnych rozwiązań, nieakceptowanych w cywilizowanym świecie, czy tak?

      Usuń
    2. Z Grizzly'ego tak wynika, a czytając Twoja recenzję Małego miasteczka, idea stróża prawa mściciela się potwierdza. Nie mam nic przeciwko takim praktykom, ale wolę wtedy, jeśli za zbrojne ramię robi ktoś z "tłumu", którego na koniec pokochamy:).

      Usuń
    3. No właśnie, mnie się Grizzly podobał, dobre. Nie ekstaza, ale na prawdę dobre. Tak jak napisalaś, dobrze, ze jednym się podoba innym nie.

      Usuń
  4. Na początku byłam na "nie", ale muszę przyznać, że ostatnio nabrałam na tę książkę ochoty i jak wpadnie mi w łapki, z pewnością przeczytam:)

    OdpowiedzUsuń
  5. Dachauka, Zalewski to wyjątkowy pisarz także pod względem budowania pewnych motywów na przestrzeni całej twórczości. Czytałaś może inne jego książki? Jeżeli nie, polecam - można zaobserwować ciekawy proces, wszystkie jego książki stanowią pewien cykl... Ja ogólnie podziwiam jego narrację i styl. Nie ma drugiego takiego na rynku polskim! I ja nie śmiem go z nimi porównywać - bo on wytycza własne ścieżki...

    OdpowiedzUsuń
  6. Miałam na myśli porównywać go z Kingiem czy innymi pisarzami*:):) Dla mnie jest... lepszy, bo przez całą twórczość trzyma znakomity, wysoki poziom. Rozwija się z powieści na powieść.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Jak zwykle zaczęłam od d... niewłaściwej strony, czyli od końca... "Małe miasteczko" to pierwsza książka Zalewskiego, jaką czytałam. "Grizzly" jest w drodze, a opowiadania "Sześć razy śmierć" czekają na półce, więc mam coś do nadrobienia. Jak mi się spodoba, to przeczytam i te wszystkie wiedźmy, rowery, czy inne:-)

      Usuń
    2. Hm, w sumie to lepiej czytać od początku, ale w większości przypadków nie koliduje to ze sobą. Wyjątek stanowią pierwsze trzy: B. Wiedźma, Rowerzysta i cień znad jeziora. Te trzeba czytać po kolei. Pojawiają się tam również wątki fantastyczne, a raczej stare, indiańskie legendy. Świetne, polecam:)

      Usuń
    3. Dzięki za wskazówkę, uwzględnię przy następnych zakupach. A wątki fantastyczne plus indiańskie legendy to może być dokładnie to, co lubię:-)

      Usuń
  7. Nie spotkałam się wcześniej z autorem i jego twórczością. Ale może w miarę możliwości sięgnę :)

    OdpowiedzUsuń
  8. Niemal obsesyjnie wypytuję ostatnio moją bibliotekarkę, kiedy Małe miasteczko pojawi się w księgozbiorze, ale cały czas nie wiadomo. A mam na tę książkę ogromną ochotę, mimo jej niedociągnięć :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Może dlatego, że to nowość zupełna. Ciekawa jestem, jak Ci się spodoba:-)

      Usuń
  9. I ja właśnie mimo tych kilku niedociągnięć z niekłamaną przyjemnością sięgnę i przeczytam.:)

    OdpowiedzUsuń
  10. Może przeczytam książkę jak tylko zmniejszę trochę mój stosik recenzencki :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Z doświadczenia wiem, że stosiki, obojętnie recenzenckie czy nie, nie maleją nigdy:-)

      Usuń
  11. Znam jedynie ,,Grizzly'' i bardzo mi się owa książka podobała, więc jak tylko będę miała mozliwość, to chętnie poznam również i "Małe miasteczko".

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ja z kolei "Grizzly" mam jeszcze przed sobą. Ale jest w drodze, więc wkrótce sięgnę:-)

      Usuń
  12. Przerażają mnie taki książki - niby wszystko miło i sympatycznie, a pod spodem negatywne emocje buzują... Kiedy fabuła dzieje się w jakiś nieciekawych warunkach, to jakoś łatwiej pogodzić się z tymi wszystkimi morderstwami.

    OdpowiedzUsuń
  13. A ja nabrałam ochoty na nią:D Przy najbliższej okazji się za nią rozejrzę:)

    OdpowiedzUsuń
  14. Nie słyszałam o autorze, więc o książce tym bardziej, ale zachęciłaś mnie :) Lubię klimaty małych amerykańskich miasteczek i psychologiczne spojrzenie na problem. Pozdrawiam :)

    OdpowiedzUsuń
  15. zachęca do przeczytania. Poszukam w bibliotece czy jest

    OdpowiedzUsuń
  16. A właśnie to przeczytałam. Mam podobne odczucia :)

    OdpowiedzUsuń