Lavie Tidhar "Osama" - poczytaj mi o Osamie, kochanie

Wydawnictwo: Rogner & Bernhard
Tytuł oryginału: Osama
Tłumaczenie na niemiecki: Juliane Gräbener-Müller
Data premiery: 20.05.2013
Liczba stron: 302
Cena: 22,95 euro

To chyba najdziwniejsza książka, jaką kiedykolwiek czytałam. Kosztowała mnie mnóstwo zaangażowania, po dyktatorsku zawładnęła moim czasem i uwagą, wyżęła, wyczerpała, ale również nagrodziła niezwykłą narracją, pokrętną fabułą, która okazała się wyzwaniem nawet dla starej kryminalnej wygi, nietuzinkowym językiem i poezją, ukrytą w obrazie ukrytym za słowami. 

Już sam tytuł, okładka, informacja, że książka została wyróżniona nagrodą World Fantasy Award 2012, tworzą mieszankę zaczepną, prowokującą, budzącą ciekawość i niepokój. Osama. Wiadomo, o kogo chodzi. To słowo i postać rozpoznawalne na całym świecie, budzące jednoznaczne skojarzenia. A jednak bohater powieści, Joe, nie wie, czym są wieże World Trade Center. Nie kojarzy też wielu innych rzeczy. Nie wie, co to jest iPod, nie wie, jak działa telefon komórkowy, nie słyszał nigdy o Gwiezdnych Wojnach, Shenzou 5, rakietach Scud. Ale słyszał o bin Ladenie. Osama bin Laden jest bohaterem serii kiepskich, ale kultowych thrillerów klasy C, wydawanych przez podrzędne wydawnictwo typu krzak. Joe zaczytuje się nimi, choć opisywane w nich zamachy terrorystyczne napawają go lękiem. 

Joe jest prywatnym detektywem, z upodobaniem do papierosów i mocnych trunków. Wypisz wymaluj twardziel z najczarniejszych kryminałów noir. Pewnego dnia do naszego detektywa zgłasza się  kobieta, zlecając mu odnalezienie autora szmatławych powieści, Mike'a Longshotta. Kobieta, jak chce klasyka, jest tajemnicza, zlecenie nietypowe, w dodatku kiedy zaraz popierwszym wstępnym rekonesansie ktoś strzela do niego, Joe, jako rasowy śledczy, podejmuje trop i udaje się do Paryża, gdzie mieści się siedziba wydawnictwa. Trop ów prowadzi go dalej, do Londynu, Nowego Jorku, Kabulu, przez świat, w którym niewielkie nieprawidłowości sprawiają, że rozmywają się granice realności. Oto w Paryżu zaraz po wylądowaniu Joe widzi pomnik de Gaulle'a. Roztrzepany czytelnik nie zauważy, że na pomniku stoi data śmierci słynnego Francuza: 1944. Ewentualnie pominie też taki drobiazg, jak wiszący w hotelu obraz byłego prezydenta Francji Saint-Exupery'ego. Czytelnik wnikliwy zaś natknie się na więcej takich tropów, poutykanych dyskretnie tu i ówdzie, prowadzących do konkluzji, że coś się tu bardzo, ale to bardzo nie zgadza. "Raymond Chandler meets Philip K. Dick" - pisze wydawnictwo. Coś w tym jest. 

To poczucie niepewności, zawieszenia w próżni, niemożności zakotwiczenia się w bezpiecznym i znajomym wymiarze będzie nam towarzyszyć do samego końca, zaś zagadka wokół głównej postaci (kim lub czym jest Joe? Umarłym? Duchem? Ofiarą zamachu w śpiączce? Mieszkańcem świata równoległego lub alternatywnego? A może wytworem czyjejś fantazji? Bohaterem szmatławej książki?) stanie się centralnym motywem tej historii. Lavie Tidhar prowadzi pełną wirtuozerii, wysublimowaną grę z czytelnikiem, nigdy nie dopowiada niczego do końca i pozwala na bardzo szeroki margines interpretacji. Nie twierdzi, nie wyrokuje, nie prowadzi za rękę. Sugeruje, igra, podsuwa prawdziwe i fałszywe tropy, respektuje inteligencję czytelnika i daje pole jego wyobraźni. A przy tym jest wymagającym graczem, nie do końca zdradzającym reguły swej gry, za to domagającym się pełnej uwagi. Zero kompromisów. Albo wejdziesz w to do końca, bez reszty, albo nie zrozumiesz, o co w tym chodzi.

Przy wszystkich tych spekulacjach jedno jest pewne: Lavie Tidhar w niezwykły sposób złożył w tej powieści hołd wszystkim ofiarom zamachów terrorystycznych na świecie. Sam parokrotnie o mały włos uniknął śmierci z rąk zamachowców, zaś swoje emocje i refleksje z tych wydarzeń zawarł w opowiadaniu "My Travels with Al-Qaeda", które stało się osnową "Osamy". Rozdział tej książki, w którym pozwala przemawiać duchom ofiar, to jedna z najbardziej przejmujących relacji (złe słowo, bardzo złe) o tej tematyce, jakie zdarzyło mi się czytać. Jeden niewielki rozdział, a niesie w sobie taki ładunek emocji, jak bomba, która zmiotła z powierzchni Ziemi Hiroshimę. Chapeau bas.

Na koniec słówko o okolicznościach lektury, które sprawiły, że przez kilka dni poczułam się jak pasażerka luksusowego statku. Tę obsługę klasy deluxe zapewnił mi portal LovelyBooks oraz samo wydawnictwo, które nie tylko dostarczyło piętnastu egzemplarzy wybranej grupie czytelników, ale od początku do końca towarzyszyło im, służąc informacją, radą, komentarzem, spekulacją, domysłem, niezwykłą kompetencją i dobrym słowem. Byłam jedną z czytelniczek. I jeszcze nigdy przedtem lektura książki nie była dla mnie tak intensywnym doświadczeniem. I za to wydawnictwu Rogner & Bernhard serdecznie dziękuję. Osoby zainteresowane dyskusją o tej powieści zapraszam tutaj.

Pierwsze zdanie: "Hotel Hilltrop stoi przy Ngiriama Road w samym rodku Nairobi."

Gdzie i kiedy: Wientian, Paryż, Londyn, Nowy Jork, Kabul, współcześnie (?)

W dwóch słowach: noir i terror

Dla kogo: dla główkujących, fantazjujących, myślących i głęboko czujących, a przede wszystkim dla oczytanych

Ciepło / zimno: 93°