Eugeniusz Dębski "Tamta strona świata" czyli czego tu brak?

Wydawnictwo: Fabryka Słów
Data wydania: wrzesień 2008
Liczba stron: 304
Cena: 28 zł


Podobno ma wielu fanów. Podobno uwielbiają tego ironicznego twardziela, który nie daje się zabić. Podobno to jeden najbardziej lubianych bohaterów polskiej fantastyki. Mowa o Owenie Yeatesie, prywatnym detektywie, działąjącym gdzieś tam, w przyszłości, gdzieś tam w Stanach Zjednoczonych. 

Z drugiej strony: podobno polscy autorzy fantastyki nie potrafią pisać. Podobno tworzeni przez nich bohaterowie są żenujący. Podobno nie da się porównywać ich do twórców anglosaskich, nie ta klasa. Podobno wszystko, co wychodzi spod piór polskich fantastów jest miałkie i niestrawne. 

To jak to jest? Przyznam, że nie nastawiałam się na wiekopomne dzieło, zabierając się do lektury "Tamtej strony świata" Dębskiego. Fakt, autor uznany, wypracował sobie pewną pozycję w fantastycznym polskim światku, piórem posługiwać się umie, co udowodnił już nie raz, o czym można się przekonać już po pierwszych rozdziałach. Ale czy cykl o Owenie Yeatesie wart jest więcej niż tylko pobieżnej lektury dla zabicia czasu?

Pierwsze, co się rzuca w oczy, to bohater. I ten bohater przekonuje, a nawet, być może,  jest najmocniejszym akcentem tej powieści. Nakreślony wyraziście, z dużą dozą ironii, trochę komiksowo, by nie powiedzieć w sposób przejaskrawiony. Taki trochę bondowski, czupurny, bezczelny, ale z charakterem. I kręgosłupem moralnym. Takich lubię. Ale też nie jest nikim oryginalnym. Chandlerowskich twardych facetów w prochowcu i ze spluwą, łasych na piękne kobiety, papierosy i alkohol było już w literaturze popularnej tylu, że na widok kolejnego klonu wyzierającego ze stronic tej powieści można już tylko ziewać. Żeby mnie do siebie przekonać, potrzeba trochę więcej niż zgryźliwych tekstów i piekielnie dobrej intuicji, panie Yeates. 

Więc może intryga? Przyznam, dość oryginalna, interesująca. Chodzi o nagłe zmiany osobowości, powtarzające się u wielu ludzi i skutkujące chaosem w ich życiu (to w najlepszym wypadku), albo zbrodnią (w najgorszym). Z czego wynikają? Czy to możliwe, by ludzie znikali, a w ich miejsce pojawiały się gorsze wersje ich samych, mimo że fizycznie  w ich wyglądzie wszystko pozostało po staremu? Marlowe, tfu... Yeates ma dobrego nosa i faktycznie, wydaje się, że coś jest na rzeczy. Uparcie i konsekwentnie dążąc do celu detektyw drąży, wypytuje, węszy, kombinuje, zgaduje, przypiera do muru, szantażuje, zmusza, dedukuje - czyli robi wszystko to, co powinien robić pełnokrwisty detektyw. I poczynaniom naszego bohatera nie można nic zarzucić. Prędzej już rozwiązaniu tej intrygi, która wydała mi się mniej więcej tak samo oryginalna i wyrafinowana, jakby wymyślił ją uczeń gimnazjum, albo gospodyni domowa na warsztatach kreatywnego pisania. 

W takim razie fenomen na pewno leży w elementach fantastycznych. A du... guzik. Owszem, jest trochę futurystycznie, wszak rzecz dzieje się w nieokreślonej przyszłości. Ale mimo występujących tu przyszłościowych nowinek, skupiających się głównie na udogodnieniach dnia codziennego (np. samoparkujące się samochody, automatyczne uzupełnianie zapasów w lodówce, e-portfel itepe) ze świecą szukać jakichś zmian społecznych, nie wspominając już o ekologicznych. Jest to tak naprawdę zamrożony świat lat siedemdziesiątych, wraz z jego strukturami i społeczeństwem, wzbogacony trochę różnymi technicznymi gadżetami z przyszłości. Koncepcja powieści pozwalała na więcej, więc trochę mnie ta wizja rozczarowała. 

I co, tak już całkiem nic?... No nie, aż tak źle nie było. Wspomniany bohater wynagradza w pewnym stopniu fabularne i koncepcyjne braki. W ogóle galeria postaci jest godna uwagi, a pokazane charaktery barwe, trójwymiarowe, maźnięte w fajny, trochę karykaturalny, troszkę złośliwy sposób, ale przez to bardzo autentyczne, niepapierowe. Ogromnym atutem jest język, ironiczny, pełen dystansu do rzeczywistości, udane, zgrabne dialogi. Na wielkie uznanie zasługuje też rozdział, w którym Owen udaje się do Szwecji - można to w całości cytować, zrywając boki ze śmiechu. Aż się prosiło, by takich scen było więcej. 

Niestety, jeden fajny szwedzki wątek potopu nie czyni. Hybryda klasycznego kryminału i powieści fantastycznej udała się średnio, bo kryminalnie ta pozycja jest słabiutka, a fantastycznie pozostawiająca spory niedosyt. Zakończenie pominę milczeniem. Wiekopomniego dzieła zgodnie z oczekiwaniami nie było, ale i jak na pozycję ściśle rozrywkową czegoś tu zabrakło. Są książki, które zabijają czas lepiej. 

Bardzo bym chciała dać więcej, ale naprawdę się nie da. Trójczyna (3/5).

Książkę przeczytałam w ramach wyzwania trójka pik z bloga Książki Sardegny.