J. K. Rowling "Ein plötzlicher Todesfall" (Trafny wybór) - nadzieja wyprowadziła się z Hope Street

Wydawnictwo: Carlsen

Tytuł oryginału: Casual Vacancy

Data premiery: 27.09.2012

Ilość stron: 576
Cena: 24,50 euro

Na początku był zgon. Nagły zgon. Barry Fairbrother (zapamiętajcie to nazwisko, bowiem jest ono wymowne i symboliczne), radny miasteczka Pagford, odszedł niespodziewanie, pozostawiając w nieutulonym żalu rozpaczającą wdowę, czwórkę dzieci oraz stołek. I właśnie zakusy na ten stołek stanowią punkt wyjścia najbardziej oczekiwanej powieści roku, jeszcze przed ukazaniem się wzbudzającej kontrowersje i wrzenie, przypominające to po tytułowej nagłej śmierci pośród pagfordczyków. 

Trudno nazwać motyw, który Joanne K. Rowling obrała na trzon swej pierwszej "dorosłej" powieści, antrakcyjnym czy spektakularnym. Przepychanki, jakie następują w hermetycznej małomiasteczkowej społeczności na skutek niespodziewanego wakatu niewiele mają wspólnego z wymachiwaniem różdżką i rzucanym we wroga adava kedavra. Czytelnik, przyzwyczajony do magicznego świata Rowling i oczekujący podobnych klimatów, tylko w dojrzalszej, stateczniejszej odsłonie, sromotnie się rozczaruje. Rowling poszła bowiem kompletnie inną drogą, radykalnie odcinając się od Harry'ego. Cokolwiek by nie powiedzieć o jej najnowszym dziele, trzeba przyznać, że autorce udaje się jedno: potrafi przykuć uwagę czytelnika i wplątać w zagmatwaną sieć intryg, zależności i stosunków tej prowincjonalnej angielskiej mieściny. 

Nie od razu, o nie. Brakuje tu bowiem jednego, centralnego bohatera, który z miejsca zawładnąłby sercami i kazał drżeć o swe losy. Jest ich wielu, a Rowling z dociekliwością naukowca obserwującego preparat zagląda do ich domów, do ich serc i do umysłów. To, co ukazuje się oczom czytelnika, przyprawia o odruch wymiotny, grymas niesmaku, dreszcz przerażenia, stupor szoku, a czasem, z rzadka, nikły uśmiech satysfakcji. I nie wiem, co bardziej trafne: przyrównanie drobnomieszczańskich móżdżków do kawałka padliny toczonej czerwiem nienawiści, głupoty, niemocy, bierności i ksenofobii, do brudnego bajora pełnego bezbronnych płotek i krwiożerczych rekinów, czy też - za autorką - do "erupcji rzygowin i sików, drgającej w spazmach katastrofy"... Autorka bierze ich na tapetę po kolei, z ich opowieści, zgryzot, pragnień i myśli tworzy coraz wyraźniejszy obraz, ukazuje mniejsze i większe zarzewia socjalnych problemów, bezlitośnie wydobywa na światło dzienne tajemnice, zagląda pod łóżka i do łóżek. 

Magię zastąpiła rzeczywistość. Tęcza kolorów zamieniła się w monochromatyczną i ponurą kreskę. Za dużo tu bieli i czerni? A może wyłącznie czerni, poprzedzielanej wąskimi pasmami szarości? Faktycznie, niewiele jest tu momentów, wywołujących na twarzy uśmiech, a jeśli już, to jest to uśmiech gorzki, ironiczny. Książka jest dołująca, depresyjna, niepozostawiająca wiele nadziei, choć przecież to właśnie przy Hope Street mieszkały jedyne dwie osoby, będące czymś w rodzaju przystani dla jednej z najtragiczniejszych postaci tej powieści, Krystal Weedon. Galeria postaci zresztą jest urozmaicona i namalowana w sposób barwny, niekiedy nawet jadowity - i to zarówno w znaczeniu wyjątkowej złośliwości, jak i neonowego przejaskrawienia. Aż się chciało zanucić niekiedy "This is England", parafrazując słynny song The Clash... 

O czym jest wreszcie ta książka? Jeśli zapytacie sto osób, zapewne każda z nich odpowie na to pytanie inaczej. Dla mnie to opowieść o beznadziei i niemocy, ale także o buncie i wściekłości. Nie bez kozery autorka powierza centralną rolę nastolatkom, którzy jako jedyni zdają się dostrzegać rzeczy, niewidzialne dla zmąconych bielmem doświadczenia życiowego dorosłych, i jako jedyni buntują się przeciw nim. Rowling daje im do ręki broń niemalże masowej zagłady, siejącą spustoszenie i przynoszącą oczyszczenie, ale także broń, która zwraca się przeciwko nim samym. 

Zapewne larum wokół tej książki będzie trwało przez jakiś czas - jedni dostrzegą w niej "potencjał", inni współczesny dickensowski moralitet, jeszcze inni grafomańskie wypociny. Pal sześć krytyków - przeczytajcie sami i przekonajcie się, czy trafia do Was wybór Rowling. Dla mnie jedno jest pewne: to się czyta, i to czyta się znakomicie. W dodatku książka ma w sobie niesamowity, rzadko spotykany emocjonalny ładunek, a w czasie lektury parę razy byłam pewna, że moje serce zamrze i odmówi dalszej współpracy. Obraz Pagford przykleił mi się do siatkówki i pewnie nie zejdze z niej przez długi czas. Co Wy z tym zrobicie, to już Wasz wybór. 

Moja ocena: 5/5.