Arne Dahl "Europa Blues" - czyli co mają rosomaki do holocaustu

Wydawnictwo: MUZA
Wydanie polskie: 2/2012
Tytuł oryginalny: Europa blues
Liczba stron: 368
Cena z okładki: 34,99 zł

Arne Dahl nie istnieje. To pseudonim, pod którym ukrywa się szwedzki pisarz i krytyk literacki Jan Arnald. W świadomości mas zaistniał jako autor serii kryminałów o legendarnej drużynie A, którą krok po kroku wydaje się również w Polsce. "Europa Blues" to czwarta powieść z tej niezwykle popularnej serii (w samych Niemczech sprzedano dotychczas ponad milion egzemplarzy). Arne Dahl dwukrotnie otrzymał nagrodę Deutscher Krimipreis, między innymi właśnie za "Europa Blues".

Muszę przyznać, że moje spotkanie z tym pisarzem nie należy do najłatwiejszych. Parokrotnie i daremnie zabierałam się już do jego powieści, z tym, że zawsze były to te późniejsze (niem. Totenmesse i Opferzahl), niewydane jeszcze w Polsce. Zapewne był to błąd. Trzeba było zacząć od początku. Bowiem Arne Dahl jest autorem, który zyskuje przy bliższym poznaniu, do którego trzeba się przywyczaić, nauczyć go, obwąchać.

Tym razem zacisnęłam zęby i postanowiłam na własnej skórze przetestować walory tak cenionego pisarza. Padło na "Europa Blues". Już pierwsze sceny są tak dojmujące, tak psychodeliczne, tak absurdalne, że czytelnik musi uzbroić się gruby pancerz, by nie dopuścić do siebie szaleństwa. Tak, ta książka wymaga cierpliwości. Nie ułatwia Dahl czytelnikowi tej lektury. Pierwsze sto stron tej powieści jest jak jazda kolejką górską na haju, podczas której czytelnik musi dodatkowo ułożyć puzzle z 1000 kawałków. Jak połączyć w całość niewiarygodną śmierć greckiego sutenera na wybiegu dla rosomaków (nawiasem mówiąc, wgląd w jego psychikę na pierwszych stronach powieści i relacja z jego ostatnich minut życia należą do najlepszych scen), jeszcze bardziej niewiarygodną śmierć emerytowanego profesora, byłego więźnia Buchenwaldu, ze zniknięciem ośmiu prostytuujących się imigrantek z Europy Wschodniej i przypadkowym (?) wypadkiem drobnego złodziejaszka na stacji metra? A jednak sprawy te łączą się ze sobą - ambitne, niełatwe zadanie dla elitarnej grupy A, szwedzkiej komórki zajmującej się przestępczością międzynarodową, składającej się z niekonwencjonalnych osobowości, których poznanie i polubienie też nie jest łatwym przedsięwzięciem.

Powieści Dahla określa się często mianem "ambitnych literacko", cokolwiek to znaczy. Jeśli rozumie się przez to osobliwy, niełatwy w odbiorze, posiekany, miejscami esemesowy styl, to owszem, jest to ambitne dzieło. Jest to styl, który miejscami się wygładza, wyrównuje, z suchego, urywanego bełkotu miejscami wyrastają piękne, potoczyste, poetyckie wręcz pasaże, z dialogów, które niekiedy zdają niemal jak zaszyfrowane, kipiące insiderowskim wicem, prześwituje cudowna ironia, taka, jaką lubię, pełen dystansu do świata humor. Może to kwestia nieznajomości poprzednich tomów, może faktycznie Dahl pisze nierówno, może to trudny, miejscami wręcz nieprzekładalny język, a może po prostu do tego trzeba przywyknąć - nie wiem. Faktem jest, że istotnie im dłużej się czyta, tym lepiej wchodzi ta proza.

Język to oczywiście nie wszystko, a w kwestiach merytorycznych Dahl również nie oszczędza czytelnika. Trudne tematy pojawiają się w tej książce - od prostutycji i handlu kobietami, po pozornie zdezaktualizowaną problematykę holocaustu i eksperymentów medycznych na więźniach obozów koncentracyjnych. Przebija tu ostra krytyka zaawansowanych zachodnioeuropejskich społeczeństw dobrobytu, Dahl bezlitośnie rozprawia się z mitami i świętościami, nie oszczędza nikogo.

Sama intryga kryminalna jest wyrafinowana, przy czym można się oczywiście przeczepić do tego, na ile wiarygodne są niektóre wątki (moje wątpliwości wzbudziła organizacja wojujących prostytutek ninja...), a akcja szybka, wartka, interesująca. Pozornie odległe wątki splatają się w finale, a kluczem do rozwiązania staje się przeszłość. Sprawne, poprawne rzemiosło. 

Reasumując, nie ściął mnie z nóg "Europa Blues", nie widzę w tym objawienia literatury kryminalnej, tym niemniej zamierzam sięgnąć po inne tomy z tej serii, może i członkowie drużyny A zyskają przy bliższym i bardziej intenstywnym kontakcie, bo po lekturze tej jednej pozycji wydali mi się mało wyraziści, płascy, nieprzekonujący (Arno jest tu pewnym wyjątkiem). To jest solidna porcja kryminału, dla czytelnika, który nie zadowala się schematycznymi, taśmowymi produkcjami, który szuka czegoś więcej, czegoś innego. 

Moja ocena: niech będzie 4, ale znowu z minusem: 4-/5. Choć za okładkę polskiego wydania powinnam obciąć kolejne pół punktu - naprawdę nie można było znaleźć nieco mniej infantylnego motywu? Księga dżungli, czy co?


Arne Dahl



Recenzja syndykatu "Zbrodni w Bibliotece"